Karar Verme Güçlükleri
Genel Bilgiler
Karar verme güçlüğü, bireyin karşılaştığı seçenekler arasında seçim yaparken yoğun kaygı yaşaması, kararsız kalması veya sürekli ertelemesiyle karakterizedir. Günlük yaşamda küçük seçimlerden (ne giyeceğini belirlemek) hayati kararlara (meslek seçimi, evlilik) kadar her alanda görülebilir. Uzadığında özgüveni zedeler, zaman yönetimini bozar ve ilişkileri olumsuz etkiler.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Psikolojik faktörler: Kaygı bozuklukları, özgüven eksikliği, mükemmeliyetçilik.
- Kişilik özellikleri: Çekingenlik, hata yapma korkusu.
- Geçmiş deneyimler: Olumsuz sonuçlanan kararlar, eleştirilme.
- Aile faktörleri: Aşırı koruyucu veya baskıcı ebeveynlik.
- Toplumsal faktörler: Başarı baskısı, başkalarının onayına bağımlılık.
Belirtiler
- Karar alırken yoğun kaygı yaşama.
- Sürekli erteleme, belirsizliği sürdürme.
- Aldığı kararın doğruluğunu defalarca sorgulama.
- Başkalarının fikirlerine aşırı bağımlılık.
- Kaçınma: Hiç karar almamak veya başkalarının kararına teslim olmak.
Tanı
Karar verme güçlüğü tek başına klinik bir tanı değildir; ancak depresyon, anksiyete bozuklukları ve obsesif kompulsif kişilik özelliklerinin parçası olabilir. Psikolojik değerlendirmeler, karar verme sürecindeki bilişsel ve duygusal kalıpları anlamaya yöneliktir.
Tedavi ve Yönetim
Bilişsel Davranışçı Terapi (olumsuz inançları değiştirmek, adım adım karar almayı öğretmek).
Onay arayışı, başarısızlık şemaları üzerinde çalışmak.
Artı-eksi listesi, küçük adımlarla seçim yapmak, zaman sınırı koymak.
Başarı deneyimlerini fark etmek, olumlu iç konuşmalar.
Nefes egzersizleri, gevşeme teknikleri.
Psikososyal Destek ve Önleme
Çevrenin yargılayıcı olmaması, bireyin hata yapma hakkını desteklemesi önemlidir. Karar verme becerisi pratikle gelişir; küçük seçimlerden başlayarak büyük kararlara doğru adım adım ilerlemek, kaygıyı azaltır ve öz güveni güçlendirir.