Travma ve Yas Süreçleri

Genel Bilgiler

Travma, kişinin yaşamını tehdit eden veya yoğun çaresizlik ve korku hissettiren olaylara maruz kalması sonucunda ortaya çıkan psikolojik bir durumdur. Doğal afetler, kazalar, şiddet, istismar veya ani kayıplar travmatik deneyimlere örnektir.

Yas ise, sevilen birinin kaybı sonrasında yaşanan doğal bir duygusal süreçtir. Travma ve yas, her bireyde farklı şekillerde deneyimlenir; bazı kişiler bu süreci sağlıklı bir şekilde atlatabilirken, bazılarında uzun süreli psikolojik etkiler kalabilir.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

  • Travmatik deneyimler: Şiddet, savaş, doğal afet, kaza, ani kayıp.
  • Bireysel faktörler: Daha önce psikiyatrik sorun öyküsü, düşük başa çıkma becerileri.
  • Çocukluk yaşantıları: İhmal, istismar veya güvenli bağlanmanın gelişmemesi.
  • Sosyal faktörler: Destek yetersizliği, yalnızlık, güvensiz çevre.

Belirtiler

  • Travmatik olayın tekrar yaşanması (flashback, kabus).
  • Kaçınma davranışları (olayı hatırlatan yer ve kişilerden uzak durma).
  • Yoğun kaygı, huzursuzluk, uyku sorunları.
  • Öfke patlamaları, suçluluk veya utanç duyguları.
  • Yas sürecinde: inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme evreleri.
  • Günlük işlevsellikte belirgin bozulma.

Tanı

Tanı, psikiyatri uzmanı veya klinik psikolog tarafından yapılan görüşmelerle konur. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) veya Uzamış Yas Bozukluğu, DSM-5 kriterleri üzerinden değerlendirilir. Belirtilerin süresi, yoğunluğu ve işlevsellik üzerindeki etkisi dikkate alınır.

Tedavi ve Yönetim

EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme), Travma odaklı Bilişsel Davranışçı Terapi, Yas terapisi.

Eşlik eden depresyon veya anksiyete belirtilerinde kullanılabilir.

Gevşeme egzersizleri, mindfulness, grup terapisi.

Sosyal destek, güvenli çevre, düzenli uyku ve beslenme.

Psikososyal Destek ve Önleme

Travma ve yas yaşayan bireylerin yalnız olmadıklarını hissetmeleri çok önemlidir. Aile ve arkadaş desteği süreci kolaylaştırır. Erken dönemde profesyonel yardım almak, travmatik yaşantının uzun süreli psikolojik bozukluklara dönüşmesini engelleyebilir.