Şizofreni

Şizofreni Hakkında Genel Bilgiler

Şizofreni, düşünce, duygu ve davranışlarda ciddi bozulmalarla seyreden, kronik seyirli bir psikiyatrik bozukluktur. Birey, gerçek ile hayal arasındaki ayrımı yapmakta zorlanabilir. Halüsinasyonlar (olmayan şeyleri duymak, görmek), sanrılar (gerçeğe aykırı inançlar), dağınık konuşma ve davranış değişiklikleri şizofreninin temel belirtilerindendir. Dünya çapında her 100 kişiden yaklaşık 1’inde görüldüğü tahmin edilmektedir.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

  • Genetik yatkınlık: Ailede şizofreni öyküsü olanlarda risk artar.
  • Beyin biyolojisi: Dopamin ve glutamat gibi nörotransmitterlerde dengesizlik.
  • Beyin yapısı: Beyin hacminde ve bağlantılarında farklılıklar.
  • Çocukluk travmaları: İhmal, istismar veya zorlayıcı çevresel faktörler.
  • Ergenlik ve genç erişkinlikte stres: Yoğun stres ve madde kullanımı (özellikle esrar/marihuana) riski artırabilir.

Belirtiler

Şizofreni belirtileri genellikle pozitif, negatif ve bilişsel belirtiler olarak üç grupta ele alınır:

  • Pozitif Belirtiler (normalde olmayan deneyimlerin eklenmesi): Halüsinasyonlar (özellikle işitsel, yani ses duyma), sanrılar (örneğin takip edilme, özel güçlere sahip olduğuna inanma), dağınık konuşma, mantıksal tutarsızlık, garip davranışlar.
  • Negatif Belirtiler (normal işlevlerin kaybı): Duygusal donukluk, sosyal geri çekilme, motivasyon eksikliği, konuşma içeriğinde fakirlik.
  • Bilişsel Belirtiler: Dikkat ve konsantrasyon güçlüğü, hafıza sorunları, plan yapma ve problem çözmede zorluk.

Tanı

Tanı, psikiyatri uzmanı tarafından yapılan klinik değerlendirme ile konur. DSM-5’e göre şizofreni tanısı için en az 6 ay süren, işlevselliği bozan belirtilerin bulunması gerekir. Laboratuvar testleri veya beyin görüntülemeleri doğrudan tanı koydurmaz, ancak diğer nedenleri dışlamak için kullanılabilir.

Tedavi ve Yönetim

Antipsikotik ilaçlar (tipik ve atipik antipsikotikler) şizofreni tedavisinde temel yaklaşımdır.

Psikoeğitim, sosyal beceri eğitimi, aile terapisi.

Bilişsel Davranışçı Terapi, özellikle sanrı ve halüsinasyonlarla baş etmede destekleyici olabilir.

Hastalık kronik seyirli olduğundan düzenli takip çok önemlidir.

Psikososyal Destek ve Önleme

Şizofreni, erken dönemde fark edilip tedaviye başlanırsa çok daha iyi yönetilebilir. Aile desteği, toplumsal damgalamanın azaltılması ve sosyal rehabilitasyon bireyin yaşam kalitesini artırır. Düzenli ilaç kullanımı ve tedaviye uyum, nükslerin önlenmesinde kritik öneme sahiptir.