Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

OKB Hakkında Genel Bilgiler

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), kişinin zihnine istemsizce giren, rahatsız edici ve kontrol edilemeyen düşünceler (obsesyonlar) ile bu düşünceleri azaltmak veya nötralize etmek amacıyla yapılan tekrarlayıcı davranışlar ya da zihinsel eylemler (kompulsiyonlar) ile karakterizedir. OKB, bireyin günlük yaşamını, işlevselliğini ve ilişkilerini önemli ölçüde etkileyebilir.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

OKB’nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin etkileşimi söz konusudur.

  • Genetik yatkınlık: Ailede OKB veya diğer anksiyete bozuklukları öyküsü.
  • Beyin yapısı ve işlevi: Bazı beyin bölgelerindeki işlevsel farklılıklar.
  • Nörotransmitterler: Özellikle serotonin dengesizliği.
  • Psikolojik faktörler: Mükemmeliyetçilik, kontrol ihtiyacı, yüksek sorumluluk algısı.
  • Çevresel faktörler: Çocukluk travmaları, stresli yaşam olayları.

Belirtiler

OKB belirtileri genellikle obsesyon ve kompulsiyonların birlikte görülmesiyle ortaya çıkar.

  • Obsesyonlar (istemsiz düşünceler): Mikrop bulaşma korkusu, simetri ihtiyacı, zarar verme düşünceleri, dini ya da cinsel içerikli istenmeyen düşünceler.
  • Kompulsiyonlar (tekrarlayıcı davranışlar): Aşırı temizlik, defalarca kontrol etme (kapı kilitli mi, ocak kapalı mı), sayma, dua etme ya da belirli cümleleri tekrarlama.
  • Sonuç: Bu düşünce ve davranışlar kişinin günlük işlevselliğini bozar, zamanını alır ve yoğun kaygıya neden olur.

Tanı

OKB tanısı, psikiyatri uzmanı veya klinik psikolog tarafından yapılan klinik görüşme ve değerlendirme ile konur. Obsesyon ve kompulsiyonların günde en az 1 saatten fazla zaman alması veya işlevselliği ciddi şekilde bozması tanıda temel kriterdir.

Tedavi ve Yönetim

Bilişsel Davranışçı Terapi (özellikle Maruz Bırakma ve Tepki Önleme – ERP tekniği) en etkili yöntemdir.

Antidepresanlar (özellikle SSRI grubu ilaçlar) sık kullanılır.

Düzenli uyku, stres yönetimi, farkındalık çalışmaları.

Uzun vadeli düzenli terapi ve ilaç kullanımı tedavinin başarısını artırır.

Psikososyal Destek ve Önleme

OKB çoğu zaman utanılabilen bir bozukluk olduğundan, bireyler yardım almaktan çekinebilir. Oysa erken tanı ve tedaviyle belirtiler önemli ölçüde kontrol altına alınabilir. Aile ve yakın çevrenin sabırlı, destekleyici tutumu kişinin iyileşme sürecinde kritik rol oynar.