Kaçıngan Kişilik Bozukluğu (AvPD)
Kaçıngan Kişilik Bozukluğu Hakkında Genel Bilgiler
Kaçıngan Kişilik Bozukluğu, yoğun yetersizlik duyguları, reddedilme korkusu ve sosyal ortamlardan kaçınma eğilimi ile karakterizedir. Bu bozukluğu olan bireyler, eleştirilmekten veya küçümsenmekten korktukları için sosyal ilişkilerden uzak dururlar. Ancak içten içe kabul görme ve bağ kurma arzuları da yüksektir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Genetik faktörler: Ailede anksiyete ya da kişilik bozukluğu öyküsü.
- Biyolojik etkenler: Beyinde kaygı ile ilişkili bölgelerde aşırı duyarlılık.
- Çocukluk deneyimleri: Aşırı eleştirel ebeveynlik, dışlanma, zorbalık.
- Psikolojik faktörler: Düşük özgüven, mükemmeliyetçilik, yetersizlik algısı.
Belirtiler
- Sosyal ortamlardan, yeni insanlarla tanışmaktan kaçınma.
- Eleştirilme, alay edilme ya da reddedilme korkusu.
- Kendini yetersiz, aşağı ya da değersiz görme.
- Yalnız kalmayı seçme ama içten içe ilişki isteme.
- Risk almaktan ve yeni deneyimlerden kaçınma.
Tanı
Tanı, psikiyatri uzmanı veya klinik psikolog tarafından ayrıntılı görüşme ile konur. DSM-5 kriterlerine göre belirtilerin erken yetişkinlikte başlaması ve işlevselliği belirgin şekilde bozması gerekir.
Tedavi ve Yönetim
Bilişsel Davranışçı Terapi (özellikle sosyal beceri geliştirme ve maruz bırakma teknikleri) en etkili yöntemlerdendir. Şema Terapi de kullanılabilir.
Eşlik eden depresyon veya anksiyete bozukluklarında ilaç tedavisi uygulanabilir.
Kademeli olarak sosyal ortamlara girme, özgüven artırıcı aktiviteler ve sosyal destek ağlarının güçlendirilmesi önerilir.
Psikososyal Destek ve Önleme
Kaçıngan kişilik bozukluğu olan bireylerin güvenli sosyal bağlar kurmaları ve destekleyici çevreyle iletişimde olmaları önemlidir. Aile ve yakın çevrenin eleştirel değil, cesaretlendirici yaklaşımı tedaviye olumlu katkı sağlar.